Ma tuý tổng hợp gia tăng phức tạp ở Đông Nam Á, Việt Nam chủ động ứng phó
Tình hình sản xuất, mua bán,
vận chuyển và sử dụng ma tuý tổng hợp ở khu vực Đông Nam Á đang diễn
biến ngày càng phức tạp. Năm 2021, các nước Đông Nam Á đã bắt giữ tới
171,5 tấn methamphetamine. Tại Campuchia, Lào, Myammar, Thái Lan, Việt
Nam tăng 89% số vụ bắt giữ liên quan đến methamphetamine.
Lần đầu tiên các nước Đông Nam Á thu giữ tới hơn 1 tỷ viên ma tuý tổng hợp
Trên
cơ sở số liệu về tình hình ma tuý của các nước năm 2021 và 5 tháng đầu
năm 2022, báo cáo của Cơ quan phòng, chống ma tuý và tội phạm của Liên
Hợp Quốc (UNODC) cho thấy, các đối tượng sử dụng các tiền chất, hoá chất
không nằm trong danh mục kiểm soát để sản xuất methamphetamine và các
chất ma tuý tổng hợp khác. Giá bán của ma tuý có xu hướng giảm kéo theo
gia tăng tình trạng nghiện ngập ở nhiều quốc gia.
Nguồn
cung methamphetamine tiếp tục duy trì ở mức cao, chủ yếu đến từ bang
Shan (Myanmar). Năm 2021, các nước Đông Nam Á đã bắt giữ tới 171,5 tấn
meth.
Tại Campuchia, Lào, Myammar, Thái Lan, Việt Nam tăng 89% số
vụ bắt giữ liên quan đến meth. Số lượng meth bị bắt giữ ở dạng bột giảm
61%, dạng lỏng giảm 85%, dạng tinh thể giảm 4%, dạng viên tăng 17%. Năm
2021, lần đầu tiên các nước Đông Nam Á thu giữ tới hơn 1 tỷ viên ma tuý
tổng hợp.
Methamphetamine được sản xuất chủ yếu tại Tam giác vàng
và đang có xu thế mở rộng xuống khu vực hạ lưu sông Mekong. Hiện đã
xuất hiện các băng nhóm tội phạm có tổ chức sử dụng địa bàn Campuchia để
sản xuất ma tuý tổng hợp.
Năm 2021, lực lượng chức năng ở xứ sở
Chùa Tháp đã triệt xoá 2 cơ sở sản xuất ma tuý tổng hợp có quy mô công
nghiệp được thiết kế để sản xuất ketamine và các chất ma tuý khác.
Tháng
5/2022, Cảnh sát Campuchia triệt phá 4 cơ sở sản xuất ma tuý tại TP.
Phnompenh và tỉnh Kampong Speu, thu giữ 1,4 tấn ma tuý tổng hợp, 11 tấn
hoá chất các loại. Hiện số cơ sở sản xuất trái phép ma tuý đã giảm,
nhưng tại Malaysia và Philippines, lực lượng chức năng vẫn thu giữ được
khối lượng methamphetamine lớn.
Phần lớn các tuyến vận chuyển ma
tuý không có sự thay đổi do các nhóm đối tượng đã thích nghi với việc
hạn chế di chuyển trong thời kì áp dụng biện pháp giãn cách xã hội để
phòng, chống dịch bệnh COVID-19. Đối tượng sử dụng phương thức trực
tuyến để giao hàng, đồng thời vận chuyển ma tuý bằng đường biển qua eo
biển Malacca vào Malaysia, Indonesia.
Bên cạnh đó, gia tăng việc
mua bán, vận chuyển ma tuý tổng hợp dạng viên nén qua địa bàn Lào đi các
nước tiêu thụ. Do ma tuý thành phẩm, trong đó ma tuý tổng hợp dạng viên
nén chiếm số lượng lớn xuất xưởng từ các "công xưởng" ở bang Shan
(Myanmar) đều đi qua Lào để đến tay khách hàng.
Năm 2021, lực
lượng chức năng Lào bắt giữ 143 triệu viên nén methamphetamine, tăng
669% so với năm 2020. Trong những tháng đầu năm 2022, Lào thu giữ 36
triệu viên + 590 kg methamphetamine.
Ngoài tuyến vận chuyển qua
Lào, nguồn ma tuý tổng hợp từ bang Shan vận chuyển qua Thái Lan đang
diễn biến phức tạp. Ước tính 20% lượng ma tuý sản xuất tại Myanmar được
mua bán, vận chuyển qua biên giới Myanmar - Thái Lan.
Năm 2021, số
lượng các vụ bắt giữ tại Đông Bắc Thái Lan tăng tới 400% so với năm
2019, tương đương với khoảng 5 tấn (gần 80 triệu viên ma tuý tổng hợp).
Ngoài ra, Cảnh sát Ấn Độ, Bangladesh đã phát hiện đường dây vận chuyển
khối lượng lớn methamphetamine dạng tinh thể từ Myanmar sang.
Phát hiện hơn 500 chất hướng thần mới ở khu vực Đông Nam Á
Methamphetamine
hiện là loại ma tuý sử dụng nhiều nhất ở Đông Nam Á. Từ năm 2011 -
2022, cho thấy xu thế chuyển dịch từ sử dụng chất ma tuý gốc thuốc phiện
sang ma tuý tổng hợp ở tất cả các nước Đông Nam Á. Thái Lan,
Philippines và Brunei có tỷ lệ sử dụng ma tuý tổng hợp từ 80% - 90%, ở
Việt Nam, Singapore, Malaysia chiếm từ 50% - 60%.
Dựa trên dữ liệu
về giám định số ma tuý tổng hợp bị thu giữ trong năm 2021 - 2022 cho
thấy enphedrine và psuedoephedrine là loại tiền chất chính để sản xuất
methamphetamine. Ngoài ra còn nhiều loại hoá chất không nằm trong danh
mục kiểm soát được thu gom để sản xuất ma tuý.
Đối với ecstasy
("thuốc lắc"), theo phân tích của UNODC, so với methamphetamine thị
trường ecstasy ở Đông Nam Á có quy mô nhỏ. Năm 2021, Campuchia và
Singapore ghi nhận xu hướng sử dụng ecstasy tăng, trong khi tại Malaysia
và Thái Lan có xu hướng thấp. Số người đưa vào điều trị do liên quan
đến ecstasy trong khu vực chiếm tỷ lệ thấp. Số vụ bắt giữ ecstasy giảm
đáng kể từ 8,9 triệu viên (năm 2020) xuống còn 3,7 triệu viên (năm
2021). Các vụ bắt giữ chủ yếu diễn ra ở Indonesia và Malaysia với tổng
số 1,8 triệu viên trong năm 2021.
Xu thế sản xuất ecstasy đang
xuất hiện ở Campuchia và Malaysia. Đặc biệt, ở Campuchia đã phát hiện cơ
sở sản xuất ma tuý tổng hợp, thu giữ 102 kg MDMA, 39,9 kg mephedrone và
hơn 1,1 tấn hoá chất cùng nhiều máy đóng ép viên có hình dạng giống
viên "thuốc lắc". Điều này cho thấy sự linh hoạt của đối tượng trong
việc sử dụng phương tiện, máy móc để sản xuất nhiều loại ma tuý.
Hàm
lượng MDMA trong mỗi viên nén ecstasy vẫn chiếm mức cao và ổn định ở
hầu hết các nước trong năm 2021. Đáng chú ý tại Philippines, hàm lượng
MDMA tăng từ 23,4% (năm 2020) lên 48% (năm 2021). Ngược lại, tại Thái
Lan hàm lượng MDMA giảm từ 50,9% (năm 2020) xuống còn 18,8% (năm 2021).
Nguyên nhân là với khoảng ¼ số mẫu được giám định, ngoài MDMA ra chúng
còn chứa cả methamphetamine và ketamin.
Bên cạnh đó, các loại ma
tuý tổng hợp khác và các chất hướng thần mới (NPS) ngày càng xuất hiện
phổ biến ở khu vực Đông Nam Á. Mặc dù số chất NPS được xác định hàng năm
đã giảm dần song vẫn xuất hiện các chất mới.
Ketamine là loại ma
tuý tổng hợp mới đang nổi lên với nguồn cung ngày càng tăng đến từ cả
bên trong và bên ngoài khu vực. Tính đến tháng 12/2021, đã phát hiện 507
chất NPS mới ở khu vực Đông Nam Á. Trong đó xét về dược tính, có 187
chất có tác dụng kích thích thần kinh; 158 chất tổng hợp từ cần sa; 69
chất gây ảo giác. Chất có tác dụng kích thích thần kinh chiếm tỷ lệ lớn
trong nhóm NPS, nhưng số chất mới xuất hiện được báo cáo đã giảm trong
năm qua.
Xuất hiện xu thế thay đổi đối với chiết xuất tổng hợp có
nguồn gốc từ cần sa. Các chất này bao gồm ADB-FUBIATA, là chất tương tự
metylen của ADB-FUBICA, cũng như các chất tương tự của MDA-19 như
BZO-POXIZID (chất tương tự như pentyl MDA-19) và 5F-BZO-POXIZID
(5F-MDA-19). Trong đó, BZO-PXIZID được xác định xuất hiện lần đầu tại
Indonesia năm 2021. MDMB-4en-PINACA là chất hướng thần xuất hiện tại
Việt Nam, Singapore, Indonesia năm 2021. Chất ADB-BUTICANA lần đầu tiên
được phát hiện vào năm 2020 tại Singapore, song đã trở thành chất hướng
thần bị lạm dụng nhiều.
Năm 2021, tổng khối lượng ketamine bị thu
giữ tại các nước Đông Nam Á là 10,3 tấn. Hoạt động sản xuất ketamine bất
hợp pháp có xu hướng mở rộng. Ngoài khu vực Tam giác vàng, ketamine còn
được sản xuất tại Campuchia.
Tháng 12/2021, Campuchia thu giữ
1,43 tấn ma tuý tại TP. Sihanoukville đang trên đường vận chuyển tới Đài
Loan (Trung Quốc). Cảnh sát nước này đã mở rộng điều tra qua đó phát
hiện 2 cơ sở sản xuất ketamine cùng kho chứa hoá chất và phòng thí
nghiệm bí mật tại tỉnh Kampong Speu, thu giữ 750 kg ketamine, 5,2 tấn
ketamine chất thải, 13,2 tấn ethy benzoate và nhiều loại hoá chất không
nằm trong danh mục kiểm soát được sử dụng để sản xuất ketamine và nhiều
loại ma tuý khác.
Nguồn cung ketamine ngoài từ Đức, Hà Lan đến
trên các tuyến đường hàng hải, hàng không, còn xuất hiện tuyến vận
chuyển ketamine từ Lào sang Hàn Quốc.
Việt Nam phòng ngừa từ xa, từ sớm
Đông
Nam Á là một trong những thị trường tiêu thụ ma tuý tổng hợp lớn của
thế giới. Trong bối cảnh diễn biến của dịch bệnh COVID-19, các băng nhóm
tội phạm đã cho thấy khả năng thích nghi và tìm cách tận dụng tình hình
để mở rộng hoạt động.
Tuỳ theo năng lực tài chính, khoa học kỹ
thuật hiện có, các nước cần quan tâm đầu tư nâng cao năng lực giám định
các chất ma tuý, chủ thể đóng vai trò quan trọng trong việc can thiệp,
cảnh báo sớm nhằm kịp thời xây dựng và hoàn thiện chính sách pháp luật
đáp ứng yêu cầu phòng, chống và kiểm soát ma tuý trong giai đoạn hiện
nay.
Tình hình tội phạm, tệ nạn ma tuý ở Việt Nam chịu ảnh hưởng
lớn từ tình hình ma tuý trên thế giới và trong khu vực. Từ tính chất
phức tạp của tình hình ma tuý trong khu vực đòi hỏi nước ta phải có
phương pháp tiếp cận mới mang tính chủ động, phòng ngừa từ xa, từ sớm,
từ ngoài biên giới không để tội phạm mua bán, vận chuyển trái phép chất
ma tuý qua biên giới vào nội địa và chuyển tiếp đi nước thứ ba.
Lực
lượng chức năng nước ta cần tiếp tục đẩy mạnh hợp tác với các nước Đông
Nam Á và các nước liên quan nhằm trao đổi thông tin về tình hình tội
phạm ma tuý, hợp tác xác lập chuyên án chung điều tra, bắt giữ đối tượng
vận chuyển ma tuý về Việt Nam tiêu thụ, đối tượng truy nã.
Lực
lượng chức năng các nước thường xuyên tiến hành gặp gỡ, giao ban, trao
đổi kinh nghiệm đấu tranh, hỗ trợ lẫn nhau về trang thiết bị, phương
tiện, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho lực lượng hành pháp nhằm nâng cao
hiệu quả công tác phòng, chống ma tuý ở mỗi nước và trong khu vực góp
phần xây dựng cộng đồng ASEAN hoà bình, thịnh vượng.
Kim Long
Nguồn: Tiếng Chuông. Chinhphu.vn(13/6/2022)